Economie en Toerisme

De Nijmeegse stadseconomie is als geheel niet bijzonder conjunctuurgevoelig, maar de "marktsector" daarbinnen juist wel. Bij de aanvang van de coronacrisis in 2020 krijgt het ondernemersvertrouwen een ongekende dreun. Daarna volgt een aarzelend herstel. De wereldwijde onzekerheid door geopolitieke spanningen, stijgende energieprijzen en economische schommelingen vormde vervolgens een nieuwe schok om te verwerken.
Het aantal ondernemingen in Nijmegen is in 10 jaar zeer sterk gegroeid. Er zijn in de afgelopen jaren veel zzp'ers bijgekomen. Hoe het aantal zzp'ers in Nijmegen zich in 2025 zal ontwikkelen, is – net als landelijk – op dit moment moeilijk te voorspellen.

De Conjunctuurenquête Nederland (COEN) meet elk kwartaal de stemming onder ondernemers over de huidige en toekomstige economische situatie. De COEN-enquête richt zich uitsluitend op bedrijven in de marktsector, waaronder industrie, handel, bouw en zakelijke dienstverlening. De sectoren onderwijs, zorg en overheid worden niet meegenomen in deze enquête, omdat deze grotendeels door publieke financiering worden gestuurd en minder conjunctuurgevoelig zijn.
Een van de belangrijkste indicatoren die hieruit voortkomen is het verwachtingssaldo voor het economisch klimaat in de komende drie maanden. Het verwachtingssaldo voor het economisch klimaat wordt berekend als het percentage ondernemers dat verwacht dat het economisch klimaat voor hun onderneming zal verbeteren, minus het gewogen percentage dat aangeeft dat het zal verslechteren. De uitkomst geeft inzicht in de verwachtingen en het ondernemersvertrouwen in Nederland.

Het verwachtingssaldo voor het economisch klimaat is voor het dertiende kwartaal op rij negatief en komt in het eerste kwartaal van 2025 uit op -4,9 voor de provincie Gelderland. Daarmee ligt het cijfer onder het gemiddelde (-2,4) van de reeks vanaf 2022. Hoewel er geen specifieke COEN-cijfers voor Nijmegen beschikbaar zijn, is de verwachting dat de trends in Nijmegen grotendeels overeenkomen met die van Gelderland en Nederland als geheel.

Figuur: Saldo verwachting economisch klimaat komende 3 maanden: provincie Gelderland vs. Nederland
Bron: CBS

Nijmegen: minder conjunctuurgevoelig, maar marktsector blijft onvoorspelbaar
De Nijmeegse economie is minder conjunctuurgevoelig doordat een groot deel van de werkgelegenheid in publieke sectoren zoals zorg, onderwijs en overheid zit. Op korte termijn zijn deze publieke sectoren minder conjunctuurgevoelig dan de marktsectoren (zoals industrie, handel en horeca). Dit komt omdat de financiering grotendeels uit belastingen en premies komt, wat relatief stabiel is vergeleken met sectoren die direct afhankelijk zijn van consumentenbestedingen en export. Op lange termijn is er echter een indirecte conjunctuurgevoeligheid. De overheid financiert deze sectoren grotendeels via belastinginkomsten, die afhankelijk zijn van economische groei en bedrijvigheid. Tijdens langdurige recessies kan de overheid bezuinigen op onderwijs, zorg en sociale voorzieningen, waardoor deze sectoren alsnog geraakt worden. Recente kabinetsplannen om te bezuinigen op het hoger onderwijs kunnen gevolgen hebben voor de Radboud Universiteit en HAN.
De marktsector in Nijmegen, net als in de rest van Nederland, is wel conjunctuurgevoelig. Dit geldt met name voor sectoren zoals horeca, detailhandel, bouw en zakelijke dienstverlening. De hightechindustrie in Nijmegen, met een sterke nadruk op chiptechnologie, is een wereldwijd georiënteerde markt. Deze sector is gevoelig voor schommelingen, aangezien de wereldwijde vraag en het aanbod in de technologiesector snel kunnen veranderen.

Het aantal Nijmeegse ingeschrevenen in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel is de afgelopen jaren enorm gestegen en ligt begin 2024 inmiddels op 24.500. Dat is een toename van 65% in de laatste tien jaar. Daarbij speelt sterk mee dat in 2010 de inschrijvingsplicht is uitgebreid (o.m. vrije beroepen, non-profitdiensten) en in 2013 de jaarlijkse bijdrage voor bestaande inschrijvingen is afgeschaft. Ondanks deze administratieve invloeden blijft het beeld staan van een forse groei van het ondernemerschap onder de Nijmeegse bevolking. De bijna 2.600 starters en oprichtingen (van nevenvestigingen) in 2024 komen neer op ongeveer 7 per werkdag. Sinds 2014 kent Nijmegen meer starters dan stoppers, zelfs tijdens de coronacrisis. We zien echter dat de verhouding tussen starters en stoppers sinds 2022 is afgenomen: van 1,9 in 2022 naar 1,3 in 2024, wat wijst op een relatief grotere toename van het aantal stoppers in de meest recente periode.

Nog altijd meer starters dan stoppers, maar kloof neemt snel af

• In 2024 telde Nijmegen 2.600 starters. Dat is minder dan het aantal starters in 2023 (2.982).
• Het aantal stoppers in 2024 telde 2.021. Dat is meer dan 2023 (1.732).
• Er zijn relatief meer starters dan stoppers in Nijmegen, zelfs tijdens coronacrisis.
• We zien echter dat de verhouding tussen starters en stoppers sinds 2022 is afgenomen: van 1,9 in 2022 naar 1,3 in 2024, wat wijst op een relatief grotere toename van het aantal stoppers in de meest recente periode.
• Ook is het aantal faillissementen bijna verdrievoudigd, van 20 in 2022 naar 59 in 2023.
• Als we vergelijken met het gemiddelde beeld van de kennissteden heeft Nijmegen meer stoppers, meer faillissementen en minder starters.

Figuur: Aantal starters van het aantal economisch actieve vestigingen
Bron: Kamer van Koophandel (KVK)

Sinds 2014 blijft het aantal vestigingen met ten minste 1 werkzaam persoon groeien, zelfs tijdens de coronacrisis, zij het met een laag groeipercentage. Vergeleken met 2014 (8.680) is het aantal vestigingen met 1 werkzaam persoon in 2024 (16.170) met 86% toegenomen. In 2023 bedroeg de groei 8,9%, met een stijging van 13.640 banen in 2022 naar 14.840 banen in 2023. In 2024 bleef het groeipercentage stabiel op 8,9%.

Figuur: Aantal ZZP'er per jaar met jaarlijkse groeipercentages
Bron: PWE

Vanaf januari 2025 intensiveert de Belastingdienst de controles op schijnzelfstandigheid bij zzp'ers. Schijnzelfstandigheid doet zich voor wanneer iemand formeel als zelfstandige werkt, maar feitelijk een dienstverband heeft. Dit kan leiden tot minder premie- en belastinginkomsten voor de overheid en minder bescherming voor de werknemer bij ontslag of ziekte. Het is nog onduidelijk of deze strengere controles zullen leiden tot een afname van het totale aantal zzp'ers.

Volgens de KVK daalde het aantal zzp’ers in Nederland in december 2024 en januari 2025, met de grootste afname in de gezondheidszorg (Bron: Aantal zzp’ers daalt verder, KVK, 7 feb 2025). In februari stabiliseerde het aantal zelfstandigen echter, met op 28 februari 2025 in totaal 1.770.355 ingeschreven zzp’ers, een lichte stijging van 0,1% ten opzichte van de maand ervoor (Bron: Aantal zzp’ers stabiliseert, KVK, 5 maart 2025).

Sectorale verschillen in het aantal zzp’ers
De ontwikkeling van het aantal zzp’ers verschilt sterk per sector. Volgens de Kamer van Koophandel (KVK) groeide het aantal zelfstandigen in januari en februari 2025 in de zakelijke dienstverlening en de ICT & media. In andere sectoren bleef het aantal zzp’ers stabiel. De grootste dalingen vonden plaats in de gezondheidszorg en de bouw, hoewel de afname minder sterk was dan in voorgaande maanden.
Volgens de KVK (KVK ZZP-monitor, 5 maart 2025) is het onzeker of deze trends zullen leiden tot een algemene daling van het aantal zzp’ers. Terwijl sommige sectoren blijven groeien, kunnen strengere controles op schijnzelfstandigheid en veranderingen in wet- en regelgeving de neerwaartse trend in specifieke sectoren, zoals de zorg, versterken.

Zzp'ers in Nijmegen
In Nijmegen werkte in 2024 28% van de zzp’ers in de sector zakelijke dienstverlening en 20% in de sector zorg en welzijn. Hoe het totale aantal zzp'ers in Nijmegen zich in 2025 zal ontwikkelen, is – net als landelijk – op dit moment moeilijk te voorspellen.