Welzijn en Zorg

Dit onderdeel gaat over het gebruik van jeugdhulp; het aantal cliënten en zorgsoorten, ontwikkeling daarin, kenmerken van de cliëntgroep(en) en oordeel over de hulp. Voor deze cijfers is met name gebruik gemaakt van de cijfers over de gedeclareerde zorg.

In 2024 kregen bijna 4.050 jongeren in Nijmegen jeugdhulp via een maatwerkvoorziening. Dat is 13,7% van alle inwoners tot 18 jaar. Bij deze groep zijn ook jongeren van 18 tot 23 jaar meegerekend die verlengde jeugdzorg ontvangen. Wanneer alleen jongeren onder de 18 jaar worden meegeteld, ligt het percentage op 13,3%.

Sinds 2018 nam het aantal jongeren met jeugdhulp jaarlijks toe. In 2023 was er voor het eerst een lichte daling ten opzichte van het jaar daarvoor. Die daling zette in 2024 door: er maakten ongeveer 150 jongeren minder gebruik van jeugdhulp dan in 2023.

Jeugdhulp is er in twee vormen: hulp zonder verblijf (zoals ambulante begeleiding of behandeling) en hulp met verblijf (zoals in een behandelgroep, pleeggezin of gezinshuis). In 2024 kregen ruim 400 jongeren hulp met verblijf. Vaak combineren zij dit met hulp zonder verblijf. Bij de jeugdhulp zonder verblijf zijn er twee belangrijke vormen:

• Jeugd-GGZ: in 2024 kregen 2.380 jongeren psychische hulp via de jeugd-GGZ. Dat is iets meer dan in 2023 (2.350 jongeren).
• Ambulante jeugdhulp (zoals hulp bij opvoeden en begeleiding): hiervan maakten in 2024 1.930 jongeren gebruik. In 2023 waren dat er nog 2.160, dus hier is er sprake van een daling. Jongeren kunnen ook binnen ambulante jeugdhulp meerdere soorten zorg tegelijk krijgen.

Figuur: Unieke cliënten jeugdhulp zonder verblijf, met verblijf en totaal: 2020 - 2024
Bron: Registratie gemeente Nijmegen, op basis van gedeclareerde zorg en beleidsdefinitie jeugdhulp met (excl. logeren) en zonder verblijf (incl. logeren)

De daling in 2024 hangt waarschijnlijk samen met de start van de buurtteams jeugd en gezin in juli 2021. Vanaf de laatste kwartalen van 2023 is deze daling duidelijk zichtbaar geworden en deze trend zette zich voort in 2024. De buurtteams bieden indicatievrije begeleiding (basishulp) aan jongeren en ouders. Voor een deel van deze jongeren is daarnaast ook een maatwerkvoorziening nodig. Het totale aandeel jongeren dat gebruikmaakt van jeugdhulp (basishulp en/of maatwerkvoorziening) ligt daarmee hoger dan 13,7%.

Onderstaand overzicht toont de verdeling van jeugdhulpcliënten in 2024 naar geslacht en leeftijd. In totaal zijn iets meer jongens dan meisjes in beeld: 54% van de cliënten is jongen. Dit verschil komt vooral door de jongere leeftijdsgroep. Onder de kinderen jonger dan 12 jaar is 59% een jongen en 41% een meisje. Bij de 12- tot 17-jarigen zijn juist de meisjes in de meerderheid: 53% meisje tegenover 47% jongen. Daarnaast is 3% van de cliënten ouder dan 18 jaar. Deze jongeren ontvangen zogenoemde verlengde jeugdzorg, bijvoorbeeld jeugdhulp die wordt ingezet naast jeugdreclassering of omdat de benodigde hulp (nog) niet via een andere wet geregeld kan worden.

Figuur: Geslacht en leeftijd cliënten jeugdhulp (2024)
Bron: Registratie gemeente Nijmegen, o.b.v. gedeclareerde zorg

De onderstaande figuur laat zien hoe jeugdhulpcliënten in 2024 verspreid zijn over de gebieden waar buurtteams jeugd en gezin actief zijn. Lindenholt (440 cliënten) en Nijmegen-Zuid (560 cliënten) hebben relatief het hoogste aandeel jongeren met jeugdhulp: respectievelijk 16,4% en 15,8% van de jongeren in die gebieden maakt gebruik van jeugdhulp. Daarna volgt Dukenburg, waar 15% van de jongeren (610 cliënten) jeugdhulp ontvangt. Hoewel Nijmegen-Noord in absolute aantallen de meeste cliënten heeft (850), is het aandeel ten opzichte van het aantal jongeren in dat gebied lager. Samen met Centrum & Oost ligt dit aandeel op 12%, het laagste van de stad.

Figuur: Cliënten jeugdhulp per buurtteamgebied; absoluut en als aandeel van inwoneraantal < 18 jaar 2024
Bron: Registratie gemeente Nijmegen, o.b.v. gedeclareerde zorg

De onderstaande kaart geeft een gedetailleerd beeld van de spreiding van jeugdhulpcliënten op wijkniveau. Het hoogste aandeel jongeren met jeugdhulp is te vinden in het Stadscentrum (19%) en in Hatert (18%). De laagste percentages worden gezien in de wijken Haven- en Industrieterrein, Hazenkamp en Ressen, waar het aandeel jongeren met jeugdhulp op 10% ligt.

Figuur: Aandeel jeugdhulpcliënten per wijk (2024)
Bron: Registratie gemeente Nijmegen, o.b.v. gedeclareerde data

De onderstaande figuur laat zien wie in 2024 het vaakst verwijzen naar jeugdhulp. De huisarts is de meest voorkomende verwijzer: 51% van alle cliënten kreeg via de huisarts een verwijzing (in 2023 was dat nog 54%).
Ook de gemeentelijke verwijzer – waaronder het buurtteam jeugd en gezin, het Regieteam en het Veiligheidshuis vallen – verwijzen vaak. In 2024 kwam 46% van de verwijzingen vanuit deze partijen, tegenover 42% in 2023. Daarnaast kwam 9% van de verwijzingen uit het justitiële kader, zoals via de rechter, Raad voor de Kinderbescherming of de officier van justitie. Cliënten kunnen meerdere verwijzingen in een jaar hebben, afkomstig van verschillende verwijzers. Hierdoor tellen de percentages op tot boven de 100%.

Bij de jeugd-GGZ is de huisarts verreweg de belangrijkste verwijzer: 78% van de jongeren wordt via de huisarts doorverwezen. Bij begeleiding speelt juist de gemeente de grootste rol als verwijzer, met 69% van de verwijzingen. Bij jeugdhulp met verblijf (zoals in een behandelgroep, gezinshuis of pleeggezin) zijn zowel de gemeente (52%) als gecertificeerde instellingen (44%) vaak de verwijzers. De rol van de gemeente als verwijzer is in 2024 over het algemeen toegenomen.

Figuur: Jeugdhulpcliënten per verwijzer (2024)
Bron: Registratie gemeente Nijmegen, o.b.v. declaraties

In 2024 leverden 265 aanbieders jeugdhulp in Nijmegen. Een klein aantal aanbieders is verantwoordelijk voor het grootste deel van de hulp: de vijf grootste aanbieders bedienen samen 44% van alle cliënten en de vijftien grootste aanbieders bedienen samen 81% van de cliënten. Tegelijkertijd is er een grote groep van ongeveer 180 aanbieders die aan 10 cliënten of minder jeugdhulp leveren. Dit zijn geen gecontracteerde aanbieders, maar aanbieders die op cliëntniveau een contract hebben vanwege een specifieke zorgvraag. Deze contracten worden ook wel maatwerkovereenkomsten genoemd.

Uit het cliëntervaringsonderzoek jeugdhulp blijkt het volgende:

• Het rapportcijfer dat ouders van cliënten tot 15 jaar geven voor het regelen van de jeugdhulp is stabiel: 7,4 in 2022 en 2023 versus 7,3 in de jaren ervoor.
• Het rapportcijfer dat cliënten vanaf 15 jaar geven voor het regelen van de jeugdhulp kende sinds 2020 een daling (7,5 in 2020 tot 6,9 in 2022), maar is in 2023 weer gestegen naar een 7,4.
• Het rapportcijfer dat ouders van cliënten tot 15 jaar geven voor de kwaliteit van de jeugdhulp schommelde voor 2022 een beetje, maar in 2022 en 2023 gaven ouders een 7,5; 82% van de ouders geeft aan dat hun kind zich door de hulp beter voelt; 3% vindt dat dat niet het geval is.
• Het rapportcijfer dat cliënten vanaf 15 jaar geven voor de kwaliteit van de jeugdhulp is in 2023 een 7,5. Een stijging ten opzichte van 7,1 in 2022. Ook zien we dat het oordeel over het resultaat van de hulp verbeterd is ten opzichte van 2022: 84% van de jongeren zegt zich beter te voelen door de hulp, tegen 2% die dat niet zo ervaart (in 2022 was dit respectievelijk 81% en 4%). De percentages bij enkele bovenstaande bevindingen tellen niet op tot 100%, omdat er steeds ook een deel geen (uitgesproken) mening over het onderwerp heeft.

Figuur: Rapportcijfer voor regelen jeugdhulp. Bron: Gemeentelijk cliëntervaringsonderzoek.

Figuur: Rapportcijfer voor kwaliteit jeugdhulp. Bron: Gemeentelijk cliëntervaringsonderzoek.

Het aantal cliënten en de kosten van jeugdhulp via een maatwerkvoorziening laten in Nijmegen al jaren een wisselend beeld zien. Dit zorgde in het verleden regelmatig voor financiële tekorten. Om hier beter op te kunnen sturen, is er in 2022 voor het eerst een prognosemodel ambulante jeugdhulp ontwikkeld door team Onderzoek & Statistiek. Dit model voorspelt hoeveel jongeren er in de komende vijf jaar gebruik zullen maken van jeugdhulp zonder verblijf via een maatwerkvoorziening. Met dit inzicht kan de gemeente Nijmegen zich beter voorbereiden op de toekomst.

Het model wordt elk jaar opnieuw getest en aangepast als dat tot een betere voorspelling leidt. Waar eerdere versies nog uitgingen van groei, laat het nieuwste model (voor 2025-2030) voor het eerst een daling zien in het aantal jongeren dat gebruikmaakt van jeugdzorg zonder verblijf via een maatwerkvoorziening. Deze daling komt niet uit de lucht vallen. De afgelopen jaren zijn er belangrijke beleidsmaatregelen genomen, zoals de introductie van buurtteams, werken met budgetplafonds/bestedingsruimte, het versterken van pedagogische basisvoorzieningen, meer gewone oplossingen en meer samenwerking rondom gezin en het verstevigen van gezinsvormen. Het huidige model, dat is getraind op data van 2019 tot en met 2024 (waarin deze interventies actief waren of werden), laat zien dat de interventies werken: de eerder voorspelde groei is omgebogen naar een daling.

Het voorspelmodel kijkt naar ontwikkelingen bij gelijkblijvend beleid. Om ook vooruit te kijken naar wat nieuw beleid kan opleveren, is in 2024 een aanvullende beleidsprognose gemaakt. Samen geven deze twee modellen een completer beeld van de toekomst rondom jeugdhulp: wat gebeurt er als we niets veranderen – en wat als we juist wél investeren in nieuwe maatregelen?