Duurzaamheid

Gas- en elektriciteitsverbruik in Nijmegen staan onder invloed van factoren als nieuwbouw van (energiezuinige) woningen, aansluitingen op een warmtenet en gedrag van burgers.  Ook zijn vestiging of vertrek van bedrijven en wijzigingen in de bedrijfsvoering van grote betekenis.

Vijf ontwikkelingen rond energieverbruik in Nijmegen
Belangrijke lokale trends:

1. Het gemiddelde gasverbruik in woningen met gasaansluiting daalt langdurig, het gemiddelde elektraverbruik in woningen nam in 2019 - 2021 toe, maar is daarna weer duidelijk lager.
2. Nijmegenaren zijn zich behoorlijk bewust van hun energieverbruik, vooral in relatie tot de kosten.
3. Het aandeel energiezuinige woningen is in onze gemeente is relatief gunstig.
4. Het energieverbruik binnen onze gemeente is dalende, vooral door verminderd zakelijk gasverbruik bij bedrijven (vaak door sluiting of productiewijzigingen). De totale energiebesparing in de periode 2008-2023 bedraagt -35,2%.
5. In de periode 2005-2024 is in 1.218 Nijmeegse woningen de gasaansluiting verwijderd vanwege de energietransitie. Steeds meer Nijmeegse woningen zijn op stadsverwarming aangesloten. Maar aardgas is nog altijd dé brandstof om onze woningen te verwarmen.

Het totale gasverbruik in woningen binnen de gemeente Nijmegen daalt. Dit enerzijds door een verbruiksdaling in woningen met een gasaansluiting, en anderzijds door een toename van gasvrije (vooral warmtenet-aansluitingen) en gasarme woningen.

Figuur: Totaal gasverbruik woningen in gemeente Nijmegen, temperatuur gecorrigeerd (miljoen m3). Bron: Liander

Een factor is dat inmiddels duizenden Nijmeegse woningen verwarmd worden door middel van een warmtenet. Dat beperkt het stedelijk gasverbruik en drukt het verbruik per woning. Ook pasten veel inwoners hun gedrag aan vanwege de hoge gasprijzen de afgelopen jaren: zuinig stookgedrag en aardgas besparende maatregelen.

Figuren: Gemiddeld gasverbruik per woning met aardgasaansluiting (m3 per jaar, temperatuur gecorrigeerd) en elektriciteitslevering per woning (kWh per jaar). Bron: CBS-Energieverbruik (via klimaatmonitor.databank.nl).

• Typerend voor het energieverbruik binnen Nijmegen is de dalende trend in het particuliere gasverbruik. Deze daling van het gasverbruik zet de laatste jaren weer door, tot 820 m3 gemiddeld in woningen met een gasaansluiting (2023).
• De gestage daling van het gemiddelde elektraverbruik leek in 2019, 2020 en 2021 doorbroken. Daarna is het gemiddelde verbruik ('elektriciteitslevering vanuit openbaar net', dus niet de netto levering na saldering) echter weer duidelijk lager: 2.200 kWh levering gemiddeld per woning (2023).
• Elektra speelt een (beperkte) rol in het verwarmen van woningen en duurzame mobiliteit. Huishoudens met zonnepanelen verbruiken een deel van de opgewekte energie direct zelf. De verwachting is dat woningen steeds minder energie verbruiken en dat de komende jaren een verschuiving zichtbaar wordt van aardgas naar elektriciteit.

Er is een verdiepend rapport beschikbaar, waarin het energiesituatie in Nijmegen verder wordt geanalyseerd en aangevuld met andere bronnen. “Energie aan zet! Energie en CO2 monitoring 1990-2023” (Gemeente Nijmegen, november 2024) is verkrijgbaar via www.nijmegen.nl of op te vragen via onderzoek.statistiek@nijmegen.nl.

Als trends komen in ‘Energie aan zet! Energie en CO2 monitoring 1990-2023’ naar voren:

• Een afname in het elektraverbruik, gelegen bij de zakelijke verbruikers. Particulieren besparen in geringe mate, maar door de toename van het aantal woningen is er in totaliteit bij de particulieren geen besparing. De afname in elektraverbruik is gerealiseerd in Biezen, Goffert, Havengebied en Stadscentrum. Er is een toename in elektraverbruik in Lent, Oosterhout, Ressen en Heijendaal.
• Een afname in het gasverbruik, twee-derde door zakelijke verbruikers, één-derde door particuliere verbruikers. Het zakelijk verbruik is vooral afgenomen in de wijken Biezen, Goffert, Havengebied, Heijendaal, Lent en Stadscentrum. Het particuliere gasverbruik is in bijna alle wijken afgenomen, in de een wat meer dan de ander.
• De totale energiebesparing bedraagt -35,2 % (prognose -19,5%) en de duurzame energieopwek bedraagt 8,0% (prognose 11,3%). Er wordt meer bespaard dan verwacht, maar de duurzame opwek loopt achter op schema. Per saldo wordt aan de gemeentelijke energiedoelstellingen voldaan.

Veel Nijmeegse burgers weten hoeveel elektriciteit en gas er maandelijks in het huishouden wordt verbruikt. Vooral als het gaat om de prijs die daarvoor moet worden betaald:

• Een toenemend aantal panelleden (66% in 2021) geeft aan zich er van bewust te zijn hoeveel elektriciteit en gas er in zijn of haar huishouden maandelijks wordt verbruikt.
• En het maandbedrag voor elektriciteit en gas is bij nog een groter deel bekend: 81%.

De verwachting is dat dit bewustzijn van verbruik en kosten in de toekomst verder zal toenemen, onder andere door de opkomst van slimme energiemeters.

Figuur: Kennis van maandelijks verbruik en kosten van elektriciteit en gas in het huishouden (in procenten)
Bron: Gemeente Nijmegen, peiling Duurzaamheid en Milieu, Stadspanel.

Energieprestaties:

• meten we af aan de hand het energieverbruik per woning en van de rode of juist groene energielabels;
• gaan over de energie die nodig is voor het verwarmen of koelen van het binnenklimaat, het warm tapwater en de verlichting. Dus niet koken, wassen of koelkast.

Om te beginnen, welk beeld geeft het gasverbruik?

• Het gasverbruik in Nijmeegse woningen is vergelijkbaar met dat in andere steden. Dat geldt ook voor de (behoorlijk gunstige) ontwikkeling het afgelopen decennium.
• Deze cijfers worden beïnvloed door het feit dat veel nieuwe, energiezuinige woningen in Nijmegen (en bijvoorbeeld ook in Tilburg) geen gas verbruiken. Deze zijn aangesloten op stadsverwarming. Dat drukt het gemiddelde per woning.

Figuur: Gasverbruik per woning in m3 (alle woningen), temperatuur-gecorrigeerd, stedenvergelijking. Bron: CBS-Statistiek energieverbruik woningen (via klimaatmonitor.databank.nl), 2023.

Ongeveer twee derde van de Nijmeegse woningen is inmiddels voorzien van een definitief energielabel:

• De energieprestaties van dat deel van de Nijmeegse woningvoorraad zijn redelijk gunstig vergeleken met andere (kennis)steden, waarbij Nijmegen verhoudingsgewijs een wat hoger aandeel energiezuinige woningen kent (46% minimaal een energielabel A in 2024).
• Energielabels D of lager komen in de gemeente Nijmegen wat minder voor dan in andere kennissteden (betreft geregistreerde labels).

Figuur: Aandeel woningen naar geregistreerd energielabel (2024). Bron: RVO (via klimaatmonitor.databank.nl).

Bijna 2.100 Nijmeegse utiliteitsgebouwen (niet-woningen) zijn inmiddels voorzien van een geldig energielabel (cijfers 2024):

• De energieprestaties van dat deel van de Nijmeegse utiliteitsgebouwen blijven enigszins achter vergeleken met andere kennissteden, waarbij in Nijmegen 7 van de 10 utiliteitsgebouwen minimaal label C heeft.
• In Eindhoven, Tilburg, Leiden, Groningen en Enschede heeft een groter aandeel utiliteitsgebouwen minimaal energielabel C.

Figuur: Aandeel utiliteitsgebouwen naar energielabel (2024). Bron: Registratiesysteem energielabels gebouwen, RVO

Over verwarming en warm water in Nijmegen:

• Aardgas speelt nog altijd een dominante rol bij verwarming en warm water in Nijmeegse woningen. In 2023 betreft dat een kleine 85% van onze woningen.
• We zien een gestage afname van enkele procentpunten in het aandeel aardgaswoningen. Zowel het aandeel woningen met stadsverwarming (van 5,9% in 2017 naar 9,5% in 2023) als met elektrische verwarmingsinstallaties (van 1% naar 5,1%) neemt toe.
• In vergelijking met cijfers voor heel Nederland valt vooral op dat het aandeel woningen met stadsverwarming in Nijmegen met 9,5% in 2023 relatief hoog is (Nederland 6,7% in 2023). Zo’n 6,9% van de Nederlandse woningen wordt inmiddels elektrisch verwarmd, dat is in Nijmegen 5,1% (2023).

Figuur: Hoofdverwarmingssysteem Nijmeegse woningen. Bron: RVO (via Regionale Klimaatmonitor).

Op warmtenet Nijmegen (stadsverwarming) neemt het aantal aangesloten woningen gestaag toe, tot inmiddels 8.836 aansluitingen op 1-1-2023. Dat is bijna 10% van alle Nijmeegse woningen.

Figuur: Aantal woningen en woningequivalenten in gemeente Nijmegen, aangesloten op stadsverwarming. Bron: Vattenfall.

Het percentage op stadsverwarming aangesloten woningen is in Nijmegen vergelijkbaar tot enigszins laag in relatie tot andere kennissteden (kennissteden gemiddeld 12% in 2023). Nijmegen behoort sinds 2015 samen met Eindhoven wel tot de sterkste stijgers.

Figuur: % woningen aangesloten op stadsverwarming. Bron: CBS, voorlopige cijfers 2023.

In de periode 2005 tot en met 2024 kennen volgens Liander 1.218 Nijmeegse woningen (formeel: kleinaansluitingen) een gasverwijdering. Per jaar zijn dat gemiddeld ruim 60 omzettingen. Het betreft beëindigingen van de gasaansluiting vanwege de energietransitie en niet vanwege bijvoorbeeld betalingsproblemen. In 2024 zijn er 162 van dit soort gasverwijderingen geregistreerd.
 

Tabel: Transitie gedreven gasverwijderingen in gemeente Nijmegen (aantallen kleinverbruik). Bron: Liander 2025.

Figuur: Transitie gedreven gasverwijderingen in gemeente Nijmegen cumulatief (aantallen kleinverbruik). Bron: Liander 2025.